Ευάλωτοι πελάτες και Ενεργειακή Φτώχεια

Σύμφωνα με με τα άρθρα 129 και 130 των περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμων του 2021-2023 (Ν. 130(I)/2021)και μετά από διαβούλευση μεταξύ των Υπουργών Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Υγείας και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, έχουν εκδοθεί και δημοσιευθεί στις 26/9/2023 στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας τα ακόλουθα τρία νέα Διατάγματα και η Απόφαση για Υποχρεώσεις Παροχής Δημόσιας Υπηρεσίας:

1. Το περί καθορισμού των Κριτηρίων της Ενεργειακής Φτώχειας Διάταγμα του 2023 (Κ.Δ.Π.308/2023),
2. Το περί Καθορισμού της Έννοιας των Ευάλωτων Πελατών και των Κατηγοριών των Ευάλωτων Πελατών Διάταγμα του 2023 (Κ.Δ.Π.309/2023),
3. Το περί των Μέτρων Αντιμετώπισης της Ενεργειακής Φτώχειας και των Μέτρων Προστασίας των Ευάλωτων Πελατών Ηλεκτρικής Ενέργειας Διάταγμα του 2023 (Κ.Δ.Π.310/2023) και
η Απόφαση για επιβολή σε όλους τους κατόχους αδειών προμήθειας ηλεκτρισμού, Υποχρεώσεις Παροχής Δημόσιας Υπηρεσίας (Κ.Δ.Π. 307/2023).

Από την 1/12/2024 τέθηκαν σε ισχύ:

1. Το περί Καθορισμού της Έννοιας των Ευάλωτων Πελατών και των Κατηγοριών των Ευάλωτων Πελατών Διάταγμα του 2024, με το οποίο καταργήθηκε το περί Καθορισμού της Έννοιας των Ευάλωτων Πελατών και των Κατηγοριών των Ευάλωτων Πελατών Διάταγμα του 2023 και
2. Η Απόφαση του Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας για την επιβολή Υποχρεώσεων Παροχής Δημόσιας Υπηρεσίας σύμφωνα με το άρθρο 111 του περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμου, με την οποία καταργήθηκε η προηγούμενη Απόφαση για την επιβολή Υποχρεώσεων Παροχής Δημόσιας Υπηρεσίας του 2023.

Η ενεργειακή φτώχεια αφορά νοικοκυριά που ανήκουν στις πιο κάτω κατηγορίες:
1. Λήπτες δημόσιου βοηθήματος από τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, και
2. Δικαιούχοι του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας

Στους ευάλωτους πελάτες ηλεκτρικής ενέργειας εμπίπτουν οι ακόλουθες κατηγορίες:

1. τρίτεκνη ή πολύτεκνη οικογένεια που λαμβάνει επίδομα τέκνου για τρία ή περισσότερα εξαρτώμενα τέκνα από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
2. οι λήπτες του επιδόματος συνταξιούχων με χαμηλά εισοδήματα από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
3. παθόντες οι οποίοι είναι δικαιούχοι ειδικής μηνιαίας σύνταξης από το Ταμείο Ανακουφίσεως Παθόντων τα στοιχεία των οποίων θα λαμβάνονται σε συνεχή βάση από την Επιτροπή Ανακουφίσεως Παθόντων που λειτουργεί με βάση τις πρόνοιες του περί Αvακoυφίσεως Παθόvτωv Νόμoυ,
4. οι λήπτες του επιδόµατος βαριάς κινητικής αναπηρίας από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
5. οι λήπτες του επιδόµατος φροντίδας σε παραπληγικά άτοµα από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
6. οι λήπτες του επιδόµατος φροντίδας σε τετραπληγικά άτοµα από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
7. οι λήπτες της ειδικής χορηγίας σε τυφλούς από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
8. οι λήπτες επιδόματος διακίνησης αιμοκαθαιρόμενων νεφροπαθών από το Τμήμα Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας,
9. οι νεφροπαθείς περιτοναϊκής κάθαρσης τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
10. τα άτομα που πάσχουν από πολλαπλή σκλήρυνση (κατά πλάκας σκλήρυνση) τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
11. τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση καρδίας τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
12. τα άτομα με ενεργή Μεγαλακρία τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
13. τα άτομα με ενεργή νόσο Cushing τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
14. τα άτομα με ενεργό Φαιοχρωμοκύττωμα τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
15. τα άτομα με αυτόνομη διαβητική νευροπάθεια τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
16. οι ασθενείς με μόνιμη τραχειοστομία τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
17. οι ασθενείς με πρωτοπαθή ή μεταστατικό όγκο Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας,
18. τα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο Raynaud τα στοιχεία των οποίων θα παρέχονται από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας, και
19. οικογενειακές μονάδες οι οποίες έχουν εξαρτώμενα τέκνα μέχρι 18 ετών που λαμβάνουν Επίδομα Τέκνου από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας με ετήσιο μεικτό οικογενειακό εισόδημα μέχρι €19.500.
20. μονογονεϊκές οικογένειες οι οποίες λαμβάνουν επίδομα μονογονεϊκής οικογένειας το οποίο παραχωρείται επιπρόσθετα του Επιδόματος Τέκνου, από την Υπηρεσία Διαχείρισης Επιδομάτων Πρόνοιας του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας.

Τα μέτρα αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας και προστασίας των ευάλωτων πελατών είναι:

α) η συμπερίληψη στην ειδική διατίμηση παροχής ηλεκτρισμού.
β) η παροχή οικονομικών κινήτρων μέσω συμμετοχής στο Πρόγραμμα για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών με αυξημένη χορηγία ή για την εφαρμογή μεμονωμένων μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας.
γ) η παροχή οικονομικών κινήτρων μέσω συμμετοχής σε Σχέδιο για εγκατάσταση οικιακού Φωτοβολταϊκού συστήματος με τη μέθοδο Net Metering με αυξημένη χορηγία
δ) η μη-αποκοπή σύνδεσης ή επανασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας σε κρίσιμες περιόδους, για τους ευάλωτους καταναλωτές τους οποίους η απρόσκοπτη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας είναι απαραίτητη για λόγους που σχετίζονται με την υγεία τους, μετά από έγκριση αρμόδιου Ιατροσυμβουλίου.

Μελέτη για την Ενεργειακή Φτώχεια

Όσον αφορά την ενεργειακή φτώχεια, αναγνωρίστηκε η ανάγκη για καθορισμό της και εκτίμηση του αριθμού των νοικοκυριών που πλήττονται από αυτή, καθόσον σε αυτή ενδεχομένως να εμπίπτουν και νοικοκυριά τα άτομα τα οποία να μην περιλαμβάνονται στις δύο κατηγορίες που καθορίστηκαν στο σχετικό Διάταγμα για την ενεργειακή φτώχεια.

Στα πλαίσια τεχνικής βοήθειας από τη Γενική Διεύθυνση Υποστήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG Reform), εκπονήθηκε, την περίοδο Ιούνιο 2023 με Μάρτιο 2024, μελέτη με τίτλο “Support to the Renovation Wave in Cyprus: Policies to Alleviate Energy Poverty”. Σκοπός της μελέτης ήταν ο καθορισμός της ενεργειακής φτώχειας και οι δείκτες μέτρησής της για την Κύπρο, ο υπολογισμός του αριθμού των νοικοκυριών που πλήττονται από την ενεργειακή φτώχεια, καθώς και η λήψη μέτρων τα οποία θα συμπεριληφθούν σε Σχέδιο Δράσης για την καταπολέμησή της.

Προκειμένου να εκπληρωθούν οι πιο πάνω στόχοι της μελέτης, οι μελετητές έλαβαν υπόψη τα ακόλουθα:

1. Τον ορισμό της ενεργειακής φτώχειας που καθορίστηκε για πρώτη φορά στην Οδηγία (ΕΕ) 2023/1791 για την Ενεργειακή Απόδοση: «η έλλειψη πρόσβασης ενός νοικοκυριού σε απαραίτητες ενεργειακές υπηρεσίες, όταν οι εν λόγω υπηρεσίες παρέχουν βασικά επίπεδα και αξιοπρεπή πρότυπα διαβίωσης και υγείας, συμπεριλαμβανομένων της επαρκούς θέρμανσης, του ζεστού νερού, της ψύξης, του φωτισμού και της ενέργειας τροφοδοσίας ηλεκτρικών συσκευών, στο σχετικό εθνικό πλαίσιο, στην υφιστάμενη εθνική πολιτική και άλλες σχετικές εθνικές πολιτικές, η οποία προκαλείται από συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων, τουλάχιστον, της οικονομικής αδυναμίας, του ανεπαρκούς διαθέσιμου εισοδήματος, των υψηλών ενεργειακών δαπανών και της χαμηλής ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών»,

2. Τους δείκτες που προτείνονται στις Συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ετοιμασία του προσχεδίου του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα του 2023 όσον αφορά την ενεργειακή φτώχεια,

3. Τις πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλα Κράτη Μέλη, και

4. Τη δυνατότητα λήψης σχετικών με την ενεργειακή φτώχεια στοιχείων μέσω των Στατιστικών Ερευνών SILC (Survey on Income and Living Conditions) και Προϋπολογισμού των Νοικοκυριών (HBS – Household Budget Survey).

Με βάση τα πιο πάνω καθορίστηκε ο ακόλουθος σύνθετος δείκτης για τον υπολογισμό της ενεργειακής φτώχειας στην Κύπρο:

i. Το ισοδύναμο ετήσιο εισόδημα του νοικοκυριού (αναλόγως του αριθμού μελών της οικογένειας), αφαιρώντας τα έξοδα για ενέργεια, να εμπίπτει κάτω από το όριο της φτώχειας, όπως αυτό ορίζεται από τη Στατιστική Υπηρεσία.
ii. Η αναλογία εξόδων για ενέργεια προς το εισόδημα να είναι μεγαλύτερο από τη διάμεσο τιμή εξόδων για ενέργεια όλου του πληθυσμού, η οποία ορίζεται περίπου στο 4%.
iii. Η οικοδομή στην οποία στεγάζεται το νοικοκυριό να είναι χαμηλής ενεργειακής απόδοσης η οποία καθορίστηκε σε κατηγορία Δ ή χειρότερη στο πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης.

Βάσει των πιο πάνω δεικτών και των διαθέσιμων από τη Στατιστική Υπηρεσία στοιχείων, υπολογίστηκε ότι η ενεργειακή φτώχεια στην Κύπρο πλήττει 50.290 νοικοκυριά που αποτελούν το 15,1% των συνολικών νοικοκυριών της Κύπρου. Τα ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά με βάση τους πιο πάνω δείκτες για το 2020, θεωρούνται τα νοικοκυριά με τα πιο κάτω ετήσια εισοδήματα και τα οποία διαμένουν σε οικία ενεργειακής απόδοσης Δ και κάτω:

Ανάλυση των ενεργειακά φτωχών νοικοκυριών έδειξε ότι πρόκειται για νοικοκυριά στα οποία διαμένουν ένα άτομο (29%), ζευγάρι (14%), τουλάχιστον ένας συνταξιούχος (31%), μονογονεϊκές οικογένειες (4%) και οικογένειες με παιδιά με πολύ χαμηλά εισοδήματα (22%). Όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς της οικίας, φαίνεται ότι 44% των νοικοκυριών διαμένουν σε ιδιόκτητη οικία, το 20% σε ενοικιαζόμενη οικία και το υπόλοιπο διαμένει σε οικία που του παραχωρήθηκε. Μεγάλο μέρος των νοικοκυριών που εμπίπτουν στα ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά, εντοπίζεται εύκολα με βάση τους οικονομικούς δείκτες καθόσον σε αυτά διαμένουν άτομα τα οποία λαμβάνουν επιδόματα και εμπίπτουν σε μία από τις υφιστάμενες κατηγορίες ατόμων που πλήττονται από την ενεργειακή φτώχεια και ευάλωτων πελατών ηλεκτρικής ενέργειας, αυτό όμως που δεν είναι γνωστό, είναι η ενεργειακή απόδοση της οικίας, η οποία αποδεικνύεται από το σχετικό πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης ή το έτος ανέγερσης της οικίας. Επιπλέον, εντοπίζονται νοικοκυριά με ένα ή δύο άτομα που αν και εργάζονται, λαμβάνουν πολύ χαμηλά εισοδήματα και κατατάσσονται στα ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά.

Για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, η μελέτη προτείνει μέτρα, επιπρόσθετα από τα υφιστάμενα, τα οποία διακρίνονται σε Κοινωνικά, Διαρθρωτικά, Πληροφόρησης και Διοικητικά, τα οποία εξετάζονται από το Υπουργείο, στο πλαίσιο αναθεώρησης του σχετικού ρυθμιστικού πλαισίου.

Σχετικά Αρχεία
• Μελέτη για την ενεργειακή φτώχεια (βλέπετε πιο κάτω)

*Σημειώνεται ότι για τα ποσά για το 2023 που είναι τα ποσά εντός των παρενθέσεων, έγινε αναγωγή με βάση το όριο φτώχειας το οποίο υπολογίσθηκε από τη Στατιστική Υπηρεσία για το 2022.