Ομιλία Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας κας Νατάσας Πηλείδου, στο συνέδριο της ΟΕΒ «Ενεργειακή μετάβαση – είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις», το οποίο πραγματοποιήθηκε στο περιθώριο της έκθεσης «SAVENERGY 2022» - 18 Μαρτίου 2022
Κυρίες και Κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω στους χώρους της Διεθνούς Έκθεσης, όπου πραγματοποιείται η 16η Έκθεση Εξοικονόμησης Ενέργειας «Savenergy».
Ο στόχος που έχουν θέσει οι διοργανωτές για την ανάδειξη και προώθηση των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και εξοικονόμησης ενέργειας, αποτελεί μία από τις μεγάλες προτεραιότητες και του Υπουργείου μας, γι’ αυτό και ευχαριστώ την Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων για τη διοργάνωση της έκθεσης και εύχομαι καλή επιτυχία.
Θα ήθελα να ξεκινήσω αναδεικνύοντας κάποια δεδομένα που αφορούν την κατάσταση στη χώρα μας και τα οποία δεν παρουσιάζονται στην πραγματική τους διάσταση στον δημόσιο διάλογο. Παρά τις περί του αντιθέτου εντυπώσεις που επιχειρούν να προκαλέσουν στην κοινή γνώμη δημόσιες τοποθετήσεις, η Κύπρος έχει καταφέρει όχι μόνο να εκπληρώσει τους ενεργειακούς της στόχους για το 2020, που αποτελούσαν τις δεσμεύσεις της χώρας μας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, αλλά και να τις ξεπεράσει.
Σίγουρα έχουμε πολλά ακόμα να κάνουμε στην πορεία μας προς την πράσινη μετάβαση. Αυτός όμως δεν είναι λόγος να μηδενίζουμε όλα όσα με σκληρή δουλειά πετύχαμε. Αντίθετα, οφείλουμε να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με πείσμα και αποφασιστικότητα για να πετύχουμε τους νέους, ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους που επεξεργαζόμαστε για το 2030 μαζί με τα συναρμόδια Υπουργεία και τους επιστημονικούς μας συμβούλους.
Ας δούμε καταρχάς τι πετύχαμε μέχρι τα τέλη του 2020:
- 17% συνεισφορά ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας, αντί 13% που ήταν ο στόχος.
- 38,55% ΑΠΕ στη θέρμανση και ψύξη, σε σχέση με τον ενδεικτικό στόχο του 23,5%.
- Ο υποχρεωτικός στόχος του 2020 όσον αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας στην τελική χρήση υπερκαλύφθηκε.
- Ο εθνικός ενδεικτικός στόχος σε σχέση με την πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας επιτεύχθηκε κατά 100%.
- Ο εθνικός ενδεικτικός στόχος εξοικονόμησης ενέργειας σε σχέση με την τελική κατανάλωση ενέργειας επιτεύχθηκε κατά 120%.
- Με μικρή καθυστέρηση, το 2021 ξεπεράσαμε και τον ενδεικτικό στόχο του 2020 για 16% ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή.
- Το 2020 είχαμε 612 GWh ετήσια παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, εκ των οποίων 39% από αιολικά πάρκα, 51% από φωτοβολταϊκά συστήματα και 10% από βιομάζα.
Τα επιτεύγματα αυτά δεν είναι καθόλου αμελητέα, εάν ιδιαίτερα ληφθεί υπόψη πως είμαστε μια χώρα με μοναδικά χαρακτηριστικά και αντικειμενικές δυσκολίες στη γρήγορη ανάπτυξη ΑΠΕ. Καταφέραμε να φέρουμε εις πέραν τους στόχους μας, παρά:
- Την έλλειψη ηλεκτρικής διασύνδεσης με άλλες χώρες,
- την περιορισμένη διαθεσιμότητα γης,
- το περιορισμένο αιολικό δυναμικό,
- την έλλειψη υδάτινων πόρων για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, και
- το υψηλό κόστος των φωτοβολταϊκών που μέχρι το 2014 – 2015 καθιστούσε τη χρήση ηλιακής τεχνολογίας ασύμφορη.
Εάν δε λάβει κανείς υπόψη και τις ευρύτερες συνθήκες, την οικονομική κρίση που αντιμετωπίσαμε ως χώρα, τους περιορισμούς και τον οικονομικό αντίκτυπο της πανδημίας που ακολούθησε, η υλοποίηση των στόχων μας είναι επίτευγμα που οφείλουμε να αναδεικνύουμε, καθότι πρόκειται για εξέλιξη που αλλάζει καθημερινά την κατεύθυνση της οικονομίας μας, καθιστώντας την πιο πράσινη.
Κυρίες και Κύριοι,
Περιγράφοντας τα όσα έχουμε πετύχει δεν αγνοούμε τις πραγματικότητες, οι οποίες αποτελούν πρόκληση για εμένα και τους συνεργάτες μου στο Υπουργείο.
Οι νέοι, ακόμη πιο φιλόδοξοι στόχοι που θέτουμε, επιβάλλουν να εστιάσουμε την προσοχή μας, με απόλυτη συνέπεια, στις απαιτήσεις των καιρών. Είμαστε όμως αισιόδοξοι ότι καταφέραμε με τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν και που οδηγούν από τον Οκτώβριο στο άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρισμού, με τη διαμόρφωση της εθνικής στρατηγικής για πράσινη μετάβαση η οποία θα χρηματοδοτηθεί με πέραν των €330 εκατ. την επόμενη επταετία από τα διαθρωτικά Ταμεία, το Σχέδιο «Κύπρος - το αύριο» και εθνικούς πόρους, με την προώθηση του έργου EuroAsia Interconnector που εγκρίθηκε τον Ιανουάριο φέτος €657 εκατ. για εξασφάλιση χορηγίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό υπόβαθρο για να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε προς όφελος της χώρας μας τις ευνοϊκότερες συνθήκες που συν τω χρόνω διαμορφώνονται υπέρ της πράσινης ενέργειας.
Βήμα με βήμα κινούμαστε με αυτοπεποίθηση, σταθερά και δυναμικά, με στόχο την αύξηση της διείσδυσης ΑΠΕ στο ενεργειακό μας μείγμα. Και δεν μένουμε μέχρι εδώ. Με το βλέμμα στην κλιματική ουδετερότητα του 2050 θέλουμε να συνεχίσουμε ενεργά και στην παραγωγή αειφόρων καυσίμων όπως το υδρογόνο και το πράσινο βιοαέριο, καθώς και στην προώθηση συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας.
Κυρίες και Κύριοι,
Δυστυχώς η ενεργειακή πολιτική, η οποία εν πολλοίς συνδιαμορφώνεται με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, κι αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να αγνοούμε, συχνά πέφτει θύμα πολιτικών αντιπαραθέσεων και, ιδιαίτερα, όσων θεωρούν ότι μηδενίζοντας τα όσα έχουμε πετύχει, πλήττουν την κυβέρνηση. Ακούω συχνά εκφράσεις του τύπου «πετύχατε τους στόχους σας διότι θέσατε τον πήχη πολύ χαμηλά» ή «δεν αξιοποιήσατε όσο θα έπρεπε το ηλιακό δυναμικό της χώρας».
Στον πολιτικό μηδενισμό απαντούμε με τεκμηρίωση και σχέδια για το μέλλον. Όσοι χρησιμοποιούν αυτά τα επιχειρήματα θα πρέπει να γνωρίζουν πως με τις επικρατούσες συνθήκες στην οικονομία γενικότερα, αλλά και στην οικονομία της ενέργειας ειδικότερα, μέχρι το 2014-2015 ήταν αδύνατο να προχωρήσουμε με τους ρυθμούς ενσωμάτωσης ΑΠΕ που άλλες ευρωπαϊκές χώρες προχωρούσαν. Κι αυτό γιατί οι χώρες αυτές επένδυσαν σε άλλες, φθηνότερες πηγές ενέργειας απ’ ότι η ηλιακή ενέργεια, όπως το νερό και ο αέρας που είχαν άφθονους.
Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα:
- Ας πάρουμε την Ισπανία, μία μεσογειακή χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια όπως η Κύπρος. Στη χώρα αυτή η συνολική διείσδυση ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή αγγίζει το 42.94%, εκ των οποίων το 21,38% προέρχεται από αιολική ενέργεια, το 11,5% από υδροηλεκτρική και το 7,75% από ηλιακή.
- Στην Ιταλία η συνολική διείσδυση ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή ανέρχεται σε 38%, με τα υδροηλεκτρικά να παράγουν το 15,44% της ενέργειας, τα αιολικά το 6,38% και τα φωτοβολταϊκά το 8,03%.
- Στην Ελλάδα, με παρόμοιο ηλιακό δυναμικό με την Κύπρο, το 35,86% του ηλεκτρισμού προέρχεται από ΑΠΕ, εκ των οποίων το 17% από αιολικά, το 9,86% από υδροηλεκτρικά και το 8,35% από ηλιακά συστήματα.
- Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27, η συνολική διείσδυση ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2020, ανήλθε στο 37,48% με μόλις 5,22% από ηλιακή ενέργεια, με την Κύπρο να πετυχαίνει 6,10%. Μεταξύ 2010 και 2020 η Ευρώπη επένδυσε περισσότερο στην αιολική ενέργεια, διότι ήταν η πιο έτοιμη τεχνολογία για να προχωρήσει και η πιο ανταγωνιστική σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα.
Τα πιο πάνω θεωρούμε στο Υπουργείο Ενέργειας, αποδεικνύουν πως δεν αρκεί η ηλιοφάνεια για να αντικαταστήσουμε τα ορυκτά καύσιμα στην παραγωγή ενέργειας. Απαιτούνται πολύ περισσότερα. Κυρίως οι κατάλληλες τεχνοοικονομικές συνθήκες.
Βασικό εμπόδιο μέχρι τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας στην ανάπτυξη της ηλιακής τεχνολογίας ήταν, σύμφωνα με τη σύγκριση των διεθνών τιμών κατασκευής έργων ΑΠΕ, οι υψηλές τιμές. Η ηλιακή τεχνολογία άρχισε να γίνεται ανταγωνιστική με τα συμβατικά καύσιμα μετά το 2015. Όπως γίνεται αντιληπτό εάν προωθούσαμε την ηλιακή ενέργεια με μεγαλύτερη ένταση, το κόστος στον καταναλωτή θα ήταν ψηλότερο. Συνεπώς η ώθηση που δώσαμε στα φωτοβολταϊκά από το 2015 και εντεύθεν, και κατ’ επέκταση η πρόοδος που έχουμε επιτύχει, αντικατοπτρίζουν την ορθή πολιτική που ακολουθήσαμε.
Συγκεκριμένα
- Η Κύπρος τοποθετείται ανάμεσα στα πέντε πρώτα κράτη με τα υψηλότερα ποσοστά διείσδυσης της ηλιακής ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή από το 2013 και μετά.
- Το 2020 η ηλιακή ενέργεια στην Κύπρο αποτελούσε το 51% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, ποσοστό που ήταν το 2ο υψηλότερο ανάμεσα στα κράτη μέλη.
- Σε σχέση με τα ποσοστά διείσδυσης της ηλιακής ενέργειας στη συνολική παραγωγή από το έτος 2013 μέχρι σήμερα, η Κύπρος παρουσιάζει 4,5 φορές αύξηση. Μόλις τρεις χώρες από το σύνολο της ΕΕ παρουσιάζουν μεγαλύτερη διείσδυση ηλιακής ενέργειας στο ενεργειακό τους μείγμα, κι αυτές ξεκίνησαν με χαμηλότερο δείκτη απ’ ότι η Κύπρος.
Ο σχεδιασμός μας τα τελευταία έξι χρόνια υπήρξε πολυεπίπεδος. Από το 2016 μέχρι το 2021 το ΥΕΕΒ προχωρήσαμε με σημαντικά κίνητρα, δίδοντας επιχορηγήσεις που αφορούν και στην ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας.
- Προκηρύξαμε σχέδια χορηγιών για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών και επιχειρήσεων ύψους πέραν των €80 εκατ.
- Κατά τα έτη 2017- 2019 προχωρήσαμε στην προκήρυξη σχεδίων στήριξης για εγκατάσταση εμπορικών συστημάτων ΑΠΕ για παραγωγή ηλεκτρισμού, τα οποία προσέλκυσαν σημαντικές επενδύσεις στον τομέα της εγκατάστασης μεγάλων φωτοβολταϊκών πάρκων. Στο πλαίσιο αυτό μέχρι το τέλος του 2022 θα διασυνδεθούν με το δίκτυο ηλεκτρισμού 130 νέα συστήματα.
Δεδομένου, λοιπόν, ότι πλέον οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, η ηλιακή τεχνολογία είναι πολύ φθηνότερη και αποδοτική, η τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας από ΑΠΕ έχει ωριμάσει, επέρχεται το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας το φθινόπωρο, εισάγουμε τον θεσμό του one stop center για αδειοδότηση έργων ΑΠΕ και, τέλος, έχουμε φροντίσει να εξασφαλίσουμε €334 εκατ. για επιχορηγήσεις έργων ενεργειακής αναβάθμισης και ΑΠΕ, είμαστε πιο έτοιμοι από ποτέ για να αυξήσουμε ακόμη περισσότερο το ποσοστό ΑΠΕ στο ενεργειακό μας ισοζύγιο.
Το 2021 προκηρύξαμε σχέδια χορηγιών για ενεργειακή αναβάθμιση και εγκατάσταση ΑΠΕ πέραν των €40 εκατομμυρίων. Εντός του 2022 το συνολικό ποσό που θα προκηρυχθεί σε σχέδια θα είναι υπερδιπλάσιο και θα ξεπερνά τα €90 εκατομμύρια, περισσότερα απ’ όσα είχαν προκηρυχθεί συνολικά την περίοδο 2015-2020. Συγκεκριμένα:
- Προχθές εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο το σχέδιο για ενεργειακή αναβάθμιση επιχειρήσεων, €40 εκατ., καθώς επίσης,
- το σχέδιο για ενεργειακή αναβάθμιση τοπικών αρχών και φορέων ευρύτερου δημοσίου, €9 εκατ.
- Θα ακολουθήσει Μάρτιο – Απρίλιο το σχέδιο για εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος για φόρτιση ηλεκτρικού οχήματος, €1,5 εκατ.,
- και το σχέδιο για εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα, €450 χιλιάδων,
- ενώ Απρίλιο – Μάιο θα ανοίξουν και τα Σχέδια, €7 εκατομμυρίων, του Ταμείου ΑΠΕ και ΕΞΕ για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και θερμομόνωση οροφής, με συμπερίληψη και του virtual net metering και με αύξηση της χορηγίας ανά δικαιούχο στον τομέα των φωτοβολταϊκών.
- Τέλη 2022 θα επαναπροκηρυχθεί, επίσης, το Σχέδιο για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών, για συνολικές χορηγίες €35 εκατομμυρίων.
Όσον αφορά στις μεγάλες επενδύσεις, προωθούμε δύο σχέδια για συστήματα αποθήκευσης σε συνδυασμό με ΑΠΕ, με το συνολικό κονδύλι που αναμένεται να διατεθεί μέχρι το 2029 να ξεπερνά τα €80 εκατομμύρια. Ο στόχος μας είναι το πρώτο σχέδιο να προκηρυχθεί πριν το τέλος του τρέχοντος έτους.
Κυρίες και Κύριοι,
Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε μία τεράστια παγκόσμια κρίση, η οποία πλήττει βάναυσα την οικονομία της ενέργειας. Μιας κρίσης που έρχεται την ώρα που ο πλανήτης έδειχνε έτοιμος να εξέλθει από την προηγούμενη κρίση που προκάλεσε η πανδημία. Αυτοί οι απρόβλεπτοι παράγοντες δεν μπορεί να αγνοούνται από όλους εμάς που σχεδιάζουμε και υλοποιούμε, ούτε βεβαίως και από όσους επενδύουν σε οποιονδήποτε τομέα.
Αυτό όμως που ήθελα πάνω από όλα να αναδείξω, είναι την ευαισθησία μας για το πλήγμα που δέχεται ο πολίτης και οι επιχειρήσεις. Ως Κυβέρνηση είμαστε σε εγρήγορση, με μέτρα που ήδη γνωρίζετε ότι λάβαμε και άλλα που σχεδιάζουμε σε συνεργασία και με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, για να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες της έκρυθμης αυτής κατάστασης.
Καταλήγοντας θέλω να επισημάνω πως το Υπουργείο μας αισθάνεται βαριά την ευθύνη για προώθηση και επίσπευση της ταχείας μετάβασης στην πράσινη ενέργεια. Είμαστε σε καλό δρόμο. Έχουμε σχέδιο, έχουμε τη βούληση, υπάρχουν οι συνθήκες για να πετύχουμε για πρώτη φορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας να συνδέσουμε τη χώρα μας ενεργειακά με την υπόλοιπη Ευρώπη. Να κάνουμε τεχνολογικά άλματα, να δημιουργήσουμε ενεργειακή επάρκεια στη χώρα μας.
Η συνεισφορά η δική σας ως επιχειρηματίες, αλλά και όλων των φορέων, πολιτικών κομμάτων, περιβαλλοντικών οργανώσεων, και άλλων είναι πολύτιμη. Κοινός είναι άλλωστε ο στόχος για ευημερία των πολιτών, των επιχειρήσεων και της χώρας.
Σας ευχαριστώ.